МЭРГЭЖЛИЙН СЭТГҮҮЛЗҮЙ ба СОШИАЛ, БОДИТ ба ХУУРАМЧ МЭДЭЭ АСАР ЯЛГААТАЙ…

Сүүлийн хоёр сард Б.Галаарид гэдэг мөнгөний төлөө нүдээ ухахаас буцахгүй шуналтай нөхөр МСНЭ-ийг их хэмжээний мөнгөөр зарсан, хувьчилж авахаар санаархсан, Хятадынх, адгийн новш гэсэн мэдээлэл сошиалаар нэлээд түглээ. Шинэ сэдэв биш л дээ. Тэнд бичсэн олон гүтгэлгийг алийг нь гэх вэ. Хуулийн байгууллагаар үнэн мөнөө шалгуулахад ч бэлэн байна. Уншигч та сонирхож байвал, бас хэн хэнийх нь үгийг харьцуулж өөрийн дүгнэлт хийе гэвэл жил гарангийн өмнө сонинд нийтлүүлж, 2018.04.23-нд нүүр номдоо байршуулсан “Намайг шүүхэд өгөх зав гаргаач, шудрага үнэний “элч төлөөлөгчид” өө!” https://www.facebook.com/profile.php?id=100008789648865нийтлэл,
2018.02.09-нд нүүр номондоо байршуулсан “Сэтгүүлчийнхээ хувьд үгээ хэлэх эрх чөлөөгөө оллоо”
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1781115878858050&id=100008789648865
бичвэрийг минь уншаад үзээсэй гэж хүснэ.
Энд би өөрийнхөө тухай биш, харин өөрт тохиолдсон жишээн дээр тулгуурлан сошиал орчин дахь худал мэдээ(fake news)-ний үйлдвэрлэл түгээлт, мэргэжлийн сэтгүүлзүй сошиал хоёрын ялгаа, худал мэдээтэй дэлхий дахин хэрхэн тэмцэж эхлээд байгаа талаар л өгүүлэхийг хүсч байна.
Надтай хамаатай гүтгэлгийг сүүлийн хоёр сард hatuu-medee.mn гэж сайт түгээж байгаа. Тэд бас www.facebook.com/hatuumedee/ гэсэн фэйсбүүктэй. Өнгөрөгч зургадугаар сарын 20-нд тус сайт “МСНЭ-ээр дамжсан Хятадын зөөлөн нэвтрэлт…” гэсэн бичлэг анх байршуулсан юм. МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч байгаад түдгэлзсэн Х.Мандахбаярын тухай өгүүлсэн тэрхүү бичлэгт мөхөс миний нэр хавчуулаастай бий. Энэ бичлэгийн араас мөн сарын 24-нд “СЭТГҮҮЛЧДЭЭ! Сэтгүүлчдийн эвлэлээ аваръя!”, маргааш нь буюу 25-нд “Тэд МСНЭ-ийг хааш нь чирнэ вэ!”, долдугаар сарын 16-нд “Сиамын ихрүүд нийлжээ …”, наймдугаар сарын 1-нд “МСНЭ хэмээх байгууллага нохойн замаар орсон түүх”, наймдугаар сарын 5-нд “Сиамын ихрүүд” Монголын сэтгүүлчдийг хувьчилж авахаар оролдсон түүх” гэсэн нийтлэлүүдийг цувралаар гаргаж, бүүстлэх, зохион байгуулалтайгаар шэйрлэх замаар олон нийтэд түгээжээ. Яруу найрагч Б.Галсансүх, сэтгүүлч Мөнхтөр (Телевизийн Мөнхтөр биш шүү. Миний үеийн, хуучин цагт цэргийн газарт, дараа нь шар хэвлэлүүдэд ажиллаж байсан хүн гэнэ лээ) зэрэг хүмүүс ажиллуулдаг энэ сайтынхны сүржин нэртэй олон нийтлэл гудамжны хов живээс ялгаагүй, ямар ч баримт нотолгоогүй гүтгэлэг доромжлол, санаатайгаар гүжирдсэн зохион бичлэг байгаа нь энэ сайт угаасаа мэргэжлийн сэтгүүлзүйн хэмжүүрээс хэт дор түвшнийх гэдгийг нь бэлхнээ харуулж байна.
Монголын хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчдийн олонхи нь ажлаа мэргэжлийн түвшинд хийдэг. Тэд нягтлан шалгасан хөдөлшгүй үнэнийг олон нийтэд түгээх мэргэжлийн ёсзүй, нийгмийн үүрэг хариуцлагаа мэддэг учраас хэзээ ч fake news буюу хуурамч мэдээлэл үйлдвэрлэн түгээдэггүй. Энэ салбарт байгаа 3-4 мянган хүн бүгд fake news түгээвэл юу болохыг уншигч та нэг төсөөлөөд үзээрэй.
Харамсалтай нь ёсзүйгүй, ичих булчирхайгүй, мэргэжлийн үнэт зүйлсийг үл тоодог, ямар ч аргаар хамаагүй дуулиан шуугиан үйлдвэрлэн анхаарлын төвд байхыг оролддог, бусдыг шантаажилдаг, “гэлбэлзэж байгаа гэмтнийг” айлгаж сүрдүүлэн мөнгө “саадаг”, тэд нь дуулгавартай байвал дуугардаггүй, дургүйг нь хүргээд эхэлбэл шудрага үнэнчийн дүрээр орилоод эхэлдэг хэсэг бүлэг этгээд манай салбарт үүрээ засчихаад сэтгүүлч мэргэжлийн нэр барин хууль бус үйлдлээр мөнгөждөг нь бас нууц биш. Тэдгээр цөөн хэдэн этгээдээс болоод энэ салбарыг нийгэм тэр чигээр нь хараар хардаг болсон нь ч үнэн.
Уг нь тэднийг мэргэжлийн сэтгүүлзүйгээс ялгаж танихад амархан л даа. Нэгдүгээрт, үнэнийг хөдөлшгүй баримтаар нотолж байж олон нийтэд түгээх сэтгүүлзүйн алтан зарчмыг тэд хэзээ ч мөрддөггүй. Ердөө л “бололтой”, “болзошгүй”, “гэнэ”, “сурагтай” гэх мэт үгэнд дулдуйдан оргүй худал, эсвэл баталгаа нотолгоогүй мэдээлэл түгээгээд, дараа нь түүнийгээ хуулиас зайлсхийх халхавч болгодог.
Хоёрдугаарт, тэд худлыг үнэн мэт ойлгогдохоор бичдэг. Асуудлыг эргэцүүлдэг соргог уншигч бол “но”-г нь шууд олж харж чадна. Тэд мэдээллийн баталгаатай эх сурвалжийг хэзээ ч дурддаггүй. Учир нь тийм эх сурвалж огт байдаггүй. Ихээхэн итгэл үнэмшил төрүүлэх гэвэл өөрөө гэрч оролцогч нь байсан мэтээр улаан цагаан зохион биччихээд сүүлд нь шүүх дээр хэдхэн төгрөгөөр торгуулсан болоод өнгөрдөг.
Гуравдугаарт, тэд асуудлыг соёлтойгоор мэдээлэх, мэтгэлцэх чадваргүй учраас хэн нэгнийг харааж зүхэж, сэтгэл хөдлөлөө дээд зэрэг бүдүүлгээр илэрхийлж, хүссэнээрээ дүгнэлт таамаг хийдэг. Мэргэжлийн сэтгүүлзүй энэ бүхнийг хэзээ ч зөвшөөрдөггүй.
Сошиал хэмээх шинэ талбар гарч ирсэн нь тэдгээр шар сэтгүүлчид, тэдний залгамж халаа бологсдод шимтэй хөрс нь болж өгснийг та бид өнөөдөр харж мэдэрч байна. Фэйсбүүк, твиттер зэрэг нь хувь хүн үзэл бодлоо хуулийн хүрээнд илэрхийлэх талбар. Харин интернет сэтгүүлзүй бол тэс өөр зүйл. Тэнд мэргэжлийн сэтгүүлзүйн алтан зарчмууд мөрдөгддөг. Сайт бол өөрийн гэсэн редакцтай, албан ёсны бүртгэлтэй, хуулийн дагуу татвараа төлдөг, орлогоо тайлагнадаг, түгээсэн мэдээ мэдээллийнхээ үнэн бодит байдал, хариуцлагыг хүлээдэг албан ёсны мэдээллийн хэрэгсэл. Гагцхүү мэдээллээ түгээж буй хэлбэр, орчин нь л уламжлалт сэтгүүлзүйгээс ялгаатай.
Гэтэл өнөөдөр албан ёсны хаяггүй, бүртгэлгүй, редакцийн тухай мэдээлэлгүй, их л сайндаа ганц нэг утасны дугаар тавьсан, эргэх холбоогүй “сайт”-ууд олширч, мэдээгээ сошиалаар түгээх, шэйрлэх, бүүстлэх зэргээр илүү олон хүнд хүргэхийг хичээж байгаа нь мэргэжлийн сэтгүүлзүйгээс өдөр шөнө шиг ялгаатай үйлдэл юм.
Тийм ч учраас миний бие “Бусдын үзэл бодлыг хүндэтгэж, соёлтой мэтгэлцэж байж өөрийн зөвийг нотлох соёлыг монгол хүн болгон эзэмшээсэй гэж хүснэ. Хэн нэгнийг гутаан доромжилж, гүтгэж, цуурхал тарааж, түүнийгээ баатарлаг үйл мэтээр бахархан сурталдаж, мэдээлэл муутай олон түмний оюун сэтгэхүйгээр тоглодог харгис бүдүүлэг байдлаас залхаж байна. Дуулиан шуугиан, худлаар хордуулсан мэдээлэл рүү цангасан мэт уулгалан дайраад, амьдралд хэрэгтэй, чухлыг нь үл тоодог бидний араншин угтаа мэдээллийн боловсрол дутмагийнх юм” https://www.facebook.com/profile.php?id=100008789648865 , “Өндөр хөгжилтэй орнууд сошиал бол сэтгүүлзүй биш гэдгийг маш тодоор хэлээд л байгаа юмсан. Мэргэжлийн сэтгүүлзүй, сошиал хоёрын ялгаралыг илүү тод болгохын тулд сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийнхэн маань илүү их хичээх хэрэгтэй байна” https://www.facebook.com/profile.php?id=100008789648865 хэмээн эртнээс сануулсаар ирсэн билээ.
Хатуу мэдээ –гийн намайг холбогдуулан бичсэн цуврал бичвэрүүд нь fake news бэлтгэн олон нийтэд түгээх замаар бусдын алдар хүндэд халдах хууль бус, зохион байгуулалттай үйлдлийн сонгодог жишээ болж чадахаар байна. Яагаад гэвэл тэд сайтдаа гаргасан гүтгэлэг доромжлолоо фэйсбүүк, твиттер, Yuo tube-д байршуулж, тэндээсээ төрөл бүрийн зарын сайт, гишүүд олонтой фэйсбүүк бүлэг рүү зохион байгуулалттайгаар шэйрлэн тарааж байгаа нь надтай холбоотой бичвэрийг гэхэд л ‎
Дорж Доржоо, @Гоо Үжин , @Мөнххуяг Бямбадаш , @Bayr Bayaraa, @Билгүүн Тулга, @Khaliun Tumur, @Batmunh Dalai, Содномдорж Содномдорж, ‎ @Ganaa Ganaa Харуул Овогтын Хүү зэрэг хэсэг бүлэг этгээд дахин дахин шэйрлэж буйгаас тодорхой харагдаж байна. Энэ бол хар пиарын сайтар зохион байгуулалттай үйл ажиллагаа болохоос сэтгүүлзүй биш юм.
Жишээ болгож 2019.08.01-ний өдрийн “МСНЭ хэмээх байгууллага нохойн замаар орсон түүх” гэсэн ганцхан бичвэрийг хэрхэн шэйрлэн түгээснийг авч үзье. Уг бичвэрийг энэ өдөр Дорж Доржоо гэдэг нэрнээс Олуулаа , Сонгино Хайрхан Дүүргийн Оюутан Залуучууд , ЧАНАРТАЙ ДУГААР ЗАРЫН ГРУПП , LIVE NEWS – ШУУД МЭДЭЭ , Шуурхай мэдээ; 2-ны өдөр Олуулаа , ЧАНАРТАЙ ДУГААР ЗАРЫН ГРУПП , Баянхонгор аймгийн нэгдсэн групп – @Bayankhongor aimgiin negdsen group , Сэлэнгэ аймгийн зарын Нэгдсэн групп зэрэг ФБ группүүдэд 13 удаа хуваалцсан байна.
2019.08.01-нд Yusun Yusunuu өөртөө, https://www.facebook.com/groups/148969861927280/ тус тус;
@Гоо Үжин‎ Нэгдсэн зар мэдээ Зарын сүлжээ /Шуурхай зар зарлал/ https://www.facebook.com/groups/148969861927280/ , Увс аймгийн зарын нэгдсэн групп | Такси | Бартер | Бусад /https://www.facebook.com/groups/1532000943503677/ , Хөвсгөлийн нэгдсэн зар мэдээ , Нэгдсэн зар мэдээ Зарын сүлжээ /Шуурхай зар зарлал/ https://www.facebook.com/groups/148969861927280/ , Зугаатай Залуус ✅ , ЭТ-УБ-ЭТ –д хуваалцжээ.
Мөн өдөр @Мөнхуяг Бямбадаш, ОБУД, ДУГУЙН ХАМГИЙН ТОМ групп https://www.facebook.com/groups/1442537296046880/ , ДА ХҮРЭЭ АВТО МАШИНЫ ЗАХ https://www.facebook.com/groups/126333757880683/ , УВС АЙМГИЙН НЭГДСЭН ГРУПП https://www.facebook.com/groups/1373395399389703/ , Мэдэхгүй зүйлээ асуу☑️ , СҮР ЖАВХЛАНТ ХҮЧИРХЭГ МОНГОЛЫН ТӨЛӨӨ https://www.facebook.com/groups/376391166558229/.-д тус тус;
Bayr Bayaraa‎ БАРИЛГЫН ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖ, БАРАА МАТЕРИАЛ, ҮЙЛЧИЛГЭЭ https://www.facebook.com/groups/CACompany2007/ , Архангай бүх зарын нэгдсэн груп https://www.facebook.com/groups/149394105733350/ , Дархан зарын нэгдсэн групп Darkhan zar, Darhan zar, Дархан зар, Дарханы зар https://www.facebook.com/groups/1494453217522917/ , Нэгдсэн зар мэдээ Зарын сүлжээ /Шуурхай зар зарлал/https://www.facebook.com/groups/148969861927280/, Шуурхай мэдээ , Үл хөдлөх хөрөнгө зуучлалын фэйсбүүк давалгаа (авах, зарах, түрээс, зууч)https://www.facebook.com/groups/470430263295585/, Цагаан-Овоо сумын цаг үеийн мэдээ мэдээлэл https://www.facebook.com/groups/457137821001014/ , ☆ АЖЛЫН ЗАР ☆ ЦАГИЙН АЖИЛ ☆ AJLIIN ZAR ☆ TSAGIIN AJIL ☆ СОШИАЛ СУВАГhttps://www.facebook.com/groups/goekino/ , Архангай бүх зарын нэгдсэн груп https://www.facebook.com/groups/149394105733350/ –д тус тус;
@Билгүүн Тулга‎ Инфо мэдээ, мэдээлэл , МОНГОЛЫН ХАМГИЙН ТОМ ИНТЕРНЕТ ЗАР , Taniltsii Groups , NCN Mongol , Монголын хамгийн том зарын групп ☑️ , 20~25nasnii taniltsah group , Насанд хүрэгчдэд , Мөнгө санхүү зээл тусламж –д тус тус;
Khaliun Tumur‎ мөн өдөр УВС БИДНИЙ НУТАГ UVS BIDNII NUTAG , БАЙР ОРОН СУУЦ АВНА ЗАРНА ТҮРЭЭС – BAIR ORON SUUTS AVNA ZARNA TUREES , Увс аймаг Тариалан сум зарын нэгдсэн төв , ЦАГ ҮЕИЙН МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ , Дундговь цоглог плаза жимс ногоо , Uvs aimgiin hamgiin Tom Negdsen zariin Group , МАНАН МАФИЙН ЭСРЭГ ШУДАРГА ТАВАН ГИШҮҮДИЙГ ДЭМЖИГЧДИЙН ГРУПП , Хөгжилтэй Охид Хөвгүүд ✅ , Увс аймгийн зарын нэгдсэн групп | Такси | Бартер | Бусад , АРД ТҮМНИЙ ОЛОНХИЙН ЗАСАГЛАЛ НАМ /АТОЗН/ , Зарын нэгдсэн групп / үл хөдлөх хөрөнгө , Хоолны гэрэл зургийн групп , Uvs aimgiin zariin negdsen grupp , УЛСАА АВРАХ АРД ТҮМНИЙ ҮНДЭСНИЙ ХӨДӨЛГӨӨН , УВСАД ТАВТАЙ МОРИЛ. –д тус тус;
Batmonh Dalai‎ Дундговь аймгийн АВТО машины нэгдсэн зар , Хөвсгөл – Эрдэнэт – Дархан – Улаанбаатар , Bair oron suuts turees zarna / Байр орон сууц түрээс зарна , Шуурхай Зар Мэдээ / Shuurhai Zar Medee , Шантааж Мандахбаярын үнэн төрх , Шуурхай Зар Мэдээ / Shuurhai Zar Medee , Мэдэхгүй зүйлээ асуу☑️ , Хөвсгөл Зар /Хамгийн том нэгдсэн зар/ -д тус тус;
Содномдорж Содномдорж‎ Номын ертөнц , УВС АЙМГИЙН ГАР УТАСНЫ НЭГДСЭН ЗАРЫН САЙТ. , Гар утасны наймаа | Tedy zar , MOTO ZAR MOTO ZAR , БҮХ ЭЛЕКТРОН БАРАА АВНА ЗАРНА ЗАРЫН ГРУПП(Гар утас, зурагт, computer) , Gar utas AWNA ZARNA , Iphone хэрэглэгчид сонирхогчид , GRAND MARK 2 эзэмшигчидийн нэгдсэн групп , УВС АЙМГИЙН ХУДАЛДАА, ҮЙЛЧИЛГЭЭ, ЗАРЫН НЭГДСЭН ГРУПП& E-UVS.MN –рүү тус тус шэйрлэжээ.
Зөвхөн нэг удаагийн бичвэрийг хэрхэн түгээсэн жишээ л ийм. Үүнээс дараахи дүгнэлтийг хийж болохоор байна. Үүнд:
-Аль болох олон хүнд хүргэхийн тулд ихэвчлэн хандалт сайтай, гишүүн олонтой зарын сайтууд руу шэйрлэжээ. Зөвхөн Мэдэхгүй зүйлээ асуу групп 473000, МОНГОЛЫН ХАМГИЙН ТОМ ИНТЕРНЕТ ЗАР 84000, Гар утасны наймаа | Tedy zar бүлэг 167000 гишүүнтэй гээд аваад үзвэл нэг өдөрт хичнээн хүнд энэхүү гүтгэлгийн бичвэрээ хүргэсэн нь тодорхой байна. Энэ бол бусдын нэр хүндэд халдсан мэдээллийг санаатай, зохион байгуулалттайгаар олон нийтэд түгээсэн хууль бус үйлдэл мөн.
-Бүх насны хүмүүс, нийгмийн бүхий л бүлэгт орон даяар хүргэхийн тулд түүвэр сонголтын аргаар Нэгдсэн зар мэдээ Зарын сүлжээ /Шуурхай зар зарлал/ , Хоолны гэрэл зургийн групп , 20~25nasnii taniltsah group , Мөнгө санхүү зээл тусламж , аймаг орон нутгийн зарын сайтууд, Номын ертөнц , Насанд хүрэгчдэд , Мэдэхгүй зүйлээ асуу☑️ , GRAND MARK 2 эзэмшигчидийн нэгдсэн групп гэхчлэн сонголттойгоор түгээсэн байна. Энэ бол хэн нэгэн сайн дураар хийсэн үйлдэл биш, сайтар бодолцсон технологи гэдэг нь тодорхой байна.
Гуравдугаарт, энэ бол нарийн тооцоолж, хар пиарын технологи ашигласан шат дараатай, төлөвлөгөөтэйгээр хэрэгжүүлж буй кампанит ажил гэдэг нь тодорхой байна. Өөрөөр хэлбэл энэ бол олон хүнийг дайчилж, нарийн бодлого төлөвлөгөөтэйгээр хийгдэж буй хүч, хөрөнгө, цаг хугацаа шаардсан сөрөг ухуулгын ажил юм.
Дөрөвдүгээрт, иргэдийн мэдээллийн боловсрол дутмаг байгаа өнөөгийн сул талыг ашиглан хэн нэгэн хувь хүн, аль нэгэн хуулийн этгээдийн алдар хүндэд халдах бохир технологи Монголд ийнхүү хөгжиж байгаа нь нийгмийн сэтгэл зүй, иргэдийн ёс суртахуун, соёлд сөргөөр нөлөөлөх хортой үр дагавар бүхий үзэгдэл мөн. Ялангуяа, 2020 оны улстөрийн сонгуулийн өмнө, сонгуулийн явцад, мөн дараа нь ч гэсэн ийм бохир технологи хүчээ авахын урьдач дохио гэж үзэж болно.